Εκθεση ΚΕΠΥ : Είχαμε μπάζωμα νεκρών και στη Θεσσαλία ..335 οι νεκροί και όχι 17 από τον «Ντάνιελ»!
Οι επιστήμονες δίνουν τις πραγματικές διαστάσεις της τραγωδίας ● 335 πλεονάζοντες θάνατοι στο τρίμηνο, κυρίως από καρδιαγγειακά ή/και αναπνευστικά νοσήματα, δηλαδή μέχρι 20 φορές περισσότεροι από όσους έχει καταγράψει η κυβέρνηση της Ν.Δ. ● Μεγαλύτερο το πλήγμα στα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα ● Εγκαταλείφθηκε στη μοίρα του ένας ολόκληρος πληθυσμός που βρισκόταν σε κίνδυνο.
Τα στοιχεία του μοιραίου απολογισμού της τραγωδίας της Θεσσαλίας παρουσιάζονται για πρώτη φορά απο την «Εφ.Συν.», προδημοσιεύοντας νέα έκθεση του ΚΕΠΥ (Κέντρο Ερευνας και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, την Πολιτική Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας), με τίτλο «Πλημμύρες και δημόσια υγεία – Oι επιπτώσεις της κακοκαιρίας Daniel στην υγεία του πληθυσμού σε Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα» (https://doi.org/10.1093/pubmed/fdaf015).
Κορυφή του παγόβουνου του φορτίου νοσηρότητας και θνησιμότητας που δέχτηκαν οι πληθυσμοί στις πληγείσες περιοχές, μετά την καταστροφική πλημμύρα του «Ντάνιελ», είναι οι οι επίσημες καταγραφές των υγειονομικών επιπτώσεων, που κάνουν λόγο για 17 άμεσους θανάτους και εξάρσεις λοιμώξεων από λεπτοσπείρωση, σαλμονέλλωση, κολοβακτηρίδιο και από τον ιό του Δυτικού Νείλου, κατά το πρώτο τετράμηνο μετά τις πλημμύρες, σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα του ΚΕΠΥ.
Αναλυτικά, «ο κυκλώνας “Ντάνιελ” έπληξε στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2023 την Ελλάδα οδηγώντας σε μεγάλης έκτασης πλημμύρες στους Νομούς Καρδίτσας, Μαγνησίας, Τρικάλων και Φθιώτιδας. Σύμφωνα με τις επίσημες καταγραφές και τα επίσημα διαθέσιμα στοιχεία, η πλημμύρα προκάλεσε 17 άμεσους θανάτους τις πρώτες ημέρες της καταστροφής και σημαντικές εξάρσεις κρουσμάτων λεπτοσπείρωσης, σαλμονέλλωσης και λοιμώξεων από τον ιό του Δυτικού Νείλου κατά το πρώτο τετράμηνο μετά την καταστροφή. Δυστυχώς οι επίσημες καταγραφές των υγειονομικών επιπτώσεων του κυκλώνα “Ντάνιελ” αποτυπώνουν μόνο την κορυφή του παγόβουνου του φορτίου νοσηρότητας και θνησιμότητας που δέχτηκαν οι πληθυσμοί στις πληγείσες περιοχές μετά την καταστροφική πλημμύρα», καταγράφει η έκθεση.
Τα ευρήματα της έκθεσης του ΚΕΠΥ προκαλούν αποτροπιασμό, καθώς υποδηλώνουν ότι ο πραγματικός αριθμός θανάτων από τον κυκλώνα «Ντάνιελ» στους πληγέντες νομούς της Θεσσαλίας και της Στερεάς Ελλάδας είναι έως και 20 φορές υψηλότερος από τον επίσημο απολογισμό των θυμάτων, επιβεβαιώνοντας τους επιστημονικούς ισχυρισμούς ότι η αποτίμηση του μεγέθους και των επιπτώσεων των πλημμυρικών γεγονότων με τη χρήση των άμεσων απωλειών υποεκτιμά σημαντικά τις πραγματικές επιπτώσεις των πλημμυρών στην υγεία των πληγέντων πληθυσμών.
Τα αποτελέσματα της μελέτης του ΚΕΠΥ επίσης υποδηλώνουν ότι το μεγαλύτερο μέρος της πλεονάζουσας θνησιμότητας (των περισσότερων από τους αναμενόμενους θανάτους) -281 από τους 335 πλεονάζοντες θανάτους- επήλθε μετά την πρώτη εβδομάδα της καταστροφικής πλημμύρας, επιβεβαιώνοντας προηγούμενες μελέτες σχετικά με τις σημαντικές μεσοπρόθεσμες και όχι απλά άμεσες αρνητικές επιπτώσεις των πλημμυρών στην υγεία των πληγέντων πληθυσμών.
Η επίπτωση της κακοκαιρίας «Ντάνιελ» στην ολική θνησιμότητα
Η ερευνητική ομάδα του ΚΕΠΥ υπολόγισε την πλεονάζουσα θνησιμότητα από όλες τις αιτίες θανάτου, κατά τη διάρκεια των τριών μηνών -5 Σεπτεμβρίου έως 3 Δεκεμβρίου 2023- μετά τα πλημμυρικά φαινόμενα στους νομούς της Ελλάδας οι οποίοι επλήγησαν από την κακοκαιρία -Καρδίτσας/Τρικάλων, Μαγνησίας και Φθιώτιδας, συγκρίνοντας τον αριθμό των εβδομαδιαίων θανάτων από όλες τις αιτίες με τον αναμενόμενο αριθμό θανάτων, βάσει ιστορικών δεδομένων θνησιμότητας από τα έτη 2015-2019.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης εβδομάδας της κακοκαιρίας και των επακόλουθων πλημμυρικών φαινομένων:
● Παρατηρήθηκε αύξηση της ολικής θνησιμότητας πάνω από την αναμενόμενη, στη Μαγνησία κατά 39%, στην Καρδίτσα/Τρίκαλα κατά 40% και στη Φθιώτιδα κατά 57%.
● Καταγράφηκαν πλεονάζοντες θάνατοι, στη Μαγνησία 15, στην Καρδίτσα/Τρίκαλα 21 και στη Φθιώτιδα 18.
● Συνολικά, ο αριθμός των πλεοναζόντων θανάτων στους τρεις πληγέντες νομούς ανήλθε στους 54.
Κατά τη διάρκεια των τριών μηνών μετά τις πλημμύρες (5 Σεπτεμβρίου 2023 – 3 Δεκεμβρίου 2023):
● Συνολικά, ο αριθμός των πλεοναζόντων θανάτων στους τρεις πληγέντες νομούς ανήλθε τους 335.
● Δεν παρατηρήθηκε γενικευμένη αύξηση της θνησιμότητας σε νομούς που δεν επηρεάστηκαν από την κακοκαιρία.
Αιτίες της πλεονάζουσας θνησιμότητας
Μόνο μέρος της πλεονάζουσας ολικής θνησιμότητας που καταγράφηκε στη Θεσσαλία και τη Στερεά Ελλάδα, σύμφωνα με την επιστημονική ομάδα του ΚΕΠΥ, μπορεί να αποδοθεί στους δηλωθέντες άμεσους θανάτους της πλημμύρας ή τους δηλωθέντες θανάτους τους σχετιζόμενους με τις εξάρσεις λοιμωδών και υδατογενών/τροφιμογενών νοσημάτων που παρατηρήθηκαν στις πληγείσες περιοχές μετά την πλημμύρα. Κι ας μην είναι ακόμα διαθέσιμα τα στοιχεία σχετικά με τις αιτίες θανάτων για τη χρονική περίοδο 2023-24.
Ανεπαρκής αντιμετώπιση
Ο τρόπος αντιμετώπισης της καταστροφικής πλημμύρας από την κυβέρνηση της Ν.Δ. δεν ήταν επαρκής. Μετά την καταστροφικότερη πλημμύρα του αιώνα, η κυβέρνηση, αντί να θεωρήσει ότι ο πληθυσμός βρίσκεται σε κίνδυνο, προκειμένου να λάβει επείγοντα και συνεχή μέτρα, να τον παρακολουθεί, να τον ενισχύει και να τον στηρίζει, ώστε να ορθοποδήσει, τον άφησε στο έλεος.
«Η διεθνής εμπειρία αλλά και τα ευρήματα από την καταστροφή που επήλθε με τον κυκλώνα “Ντάνιελ” υποδεικνύουν ότι ο τρόπος αυτός αντιμετώπισης δεν είναι επαρκής», επισημαίνει και εξηγεί ότι «οι πλημμύρες έχουν πολυεπίπεδες, άμεσες και μεσο-μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία των πληγέντων πληθυσμών και ιδίως των οικονομικά ασθενέστερων και ευάλωτων ομάδων. Απαιτούν μακρόπνοο σχεδιασμό, συνεχή επιδημιολογική επιτήρηση των πληγέντων κοινοτήτων, διαρκή παρακολούθηση της νοσηρότητας και θνησιμότητάς τους (από όλα τα νοσήματα και όχι μόνο από τα λοιμώδη), διαρκή επιτήρηση της πρόσβασής τους σε υπηρεσίες υγείας και ενδυνάμωση των τοπικών δημόσιων συστημάτων υγείας, καθώς και γενικευμένες παρεμβάσεις για την ταχεία και πλήρη κοινωνικοοικονομική ανάταξη και αποκατάστασή τους».
Πλημμύρες: παράγοντας όξυνσης των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων στην υγεία
Δομικό χαρακτηριστικό των ανθρωπογενών πλημμυρικών καταστροφών στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες αποτελεί η τριπλή ανισότητα -η μειωμένη δηλαδή ικανότητα των χαμηλών κοινωνικοοικονομικών ομάδων να προλάβουν, να απαντήσουν και να ανακάμψουν από πλημμυρικά γεγονότα, αναφέρει η ερευνητική ομάδα.
Ποια είναι τα τρία επίπεδα;
1. Τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα έχουν συχνότερη έκθεση στις πλημμύρες, δεδομένου ότι τείνουν να διαβιούν σε περιοχές ή κατοικίες υψηλής πλημμυρικής έκθεσης, λόγω του χαμηλότερου κόστους γης ή κατοικίας σε αυτές τις περιοχές υψηλού κινδύνου.
2. Τα χαμηλά κοινωνικοοικονομικά στρώματα και ειδικές πληθυσμιακές ομάδες (όπως οι μετανάστες, οι πρόσφυγες ή οι εθνοτικές μειονότητες) έχουν αυξημένη ευαλωτότητα έναντι των ανθρωπογενών καταστροφών, λόγω των δυσμενών συνθηκών διαβίωσής τους, με αποτέλεσμα οι επιπτώσεις υγείας αυτών των καταστροφών να είναι πολλαπλάσιες σε αυτές τις ομάδες σε σχέση με τα υψηλότερα εισοδηματικά στρώματα.
3. Οι οικονομικές επιπτώσεις των πλημμυρών στις χαμηλές εισοδηματικές τάξεις είναι δυσανάλογα υψηλές, με αποτέλεσμα οι πληθυσμιακές αυτές ομάδες να έχουν χαμηλότερα ποσοστά επανεγκατάστασης στις κατεστραμμένες κατοικίες τους σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, με ό,τι δυσμενείς συνέπειες αυτό μπορεί να έχει στην ψυχική και σωματική τους υγεία.
Οι πλημμύρες του Σεπτέμβρη του 2023, κυρίως στη Θεσσαλία αλλά και στη Φθιώτιδα, ήταν το αποτέλεσμα της ραγδαίας καταιγίδας στο πλαίσιο του μεσογειακού κυκλώνα «Ντάνιελ», ο οποίος χτύπησε όλη τη Μεσογειακή λεκάνη, προκαλώντας σημαντικές υλικές καταστροφές αλλά και ανθρώπινες απώλειες (17 άμεσους θανάτους στην Ελλάδα, 7 στην Τουρκία, 4 στη Βουλγαρία και πάνω από 4.000 στη Λιβύη) σε πολλές χώρες της Μεσογείου.
Στην Ελλάδα η πλημμύρα η σχετιζόμενη με την κακοκαιρία «Ντάνιελ» εξελίχθηκε σε δύο φάσεις: α) αρχικά πλημμύρες ταχείας απόκρισης σε διάφορες περιοχές, με κύριο επίκεντρο την περιοχή της Μαγνησίας, β) εν συνεχεία πλημμύρα στον Θεσσαλικό κάμπο, έχοντας έναν μέσο χρόνο απόκρισης, με κύριο μηχανισμό την αστοχία των αναχωμάτων και την υπερχείλιση του Πηνειού ποταμού σε διάφορα σημεία.
