Αντιπλημμυρική Προστασία: Πως να χτίζουμε και τι να γκρεμίσουμε

Τι πρέπει να κάνουμε στην Ελλάδα για τις πλημμύρες,  σύμφωνα με τα Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνου Πλημμύρας και την Οδηγία της Ε.Ε. Οι αλλαγές στον πολεοδομικό σχεδιασμό, τα έργα και τις μελέτες δημοσίων έργων, στις οικοδομές και τη δόμηση. Πως πρέπει να χτίζουμε και τι πρέπει να γκρεμίσουμε. 

H Ελλάδα αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια,  πρωτόγνωρες καταστάσεις όπως σεισμούς, πλημμύρες, πυρκαγιές. Το 2020 πολλές περιοχές επλήγησαν από τον «Ιανό» ενώ σήμερα όλη η Θεσσαλία ζει μια βιβλική καταστροφή με την καταιγίδα «Daniel». Οι  ειδικοί επιστήμονες μάλιστα μιλούν για έντονο καιρικό φαινόμενο, τουλάχιστον τριπλάσιο του Ιανού.

Αυτές οι αστραπιαίες πλημμύρες παρουσιάζονται πολύ συχνά σε όλο τον κόσμο και οφείλονται στην αλλαγή του κλίματος, που επιφέρει η άνοδος της στάθμης της θάλασσας.

Ανταποκρινόμενη στην αυξανόμενη συχνότητα πλημμυρών, η Ε.Ε. στα πλαίσια της οδηγίας 2000/60 για την  ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού, ενέκρινε το 2007 την οδηγία για τις πλημμύρες και χρηματοδότησε τη σύνταξη Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνου Πλημμύρας.

Τα σχέδια αυτά  στην Ελλάδα είναι 14,  καλύπτουν όλη τη χώρα  και ξεκίνησαν να συντάσσονται το 2012, ενώ έπρεπε,  βάσει της σχετικής κοινοτικής νομοθεσίας, να έχουν γίνει τα προκαταρκτικά το 2015 και να έχουν ολοκληρωθεί το 2021 .

Η Ελλάδα δεν έχει ανταποκριθεί πλήρως στις υποχρεώσεις της και το Υπουργείο Περιβάλλοντος εκτιμά ότι, θα είναι έτοιμα μέχρι  το τέλος του 2024.

Όμως, δόθηκαν από το αρμόδιο Υπουργείο σε όλες τις περιφέρειες και τους δήμους, το 2017, τα προκαταρτικά σχέδια για την πρόληψη και την  υλοποίηση αντιπλημμυρικών μέτρων.

Προφανώς  τα δεδομένα από το 2012 μέχρι σήμερα  έχουν  ξεπεραστεί , δεδομένου και των νέων στοιχείων λόγω  Ιανού και Daniel. Επομένως τα τελικά σχέδια , που βρίσκονται τώρα στο στάδιο της  διαβούλευσης,  θα πρέπει να αναθεωρηθούν  άμεσα,  πριν την έγκρισή τους. Υπενθυμίζεται ότι τα σχέδια αυτά σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό κανονισμό, αναθεωρούνται κάθε έξι χρόνια  για να γίνονται οι απαιτούμενες βελτιώσεις.

-Ποιες λύσεις  προτείνει η Ε.Ε. για την πρόληψη, προστασία και ετοιμότητα έναντι των πλημμυρών που υπάρχουν;

Ως απάντηση στις σφοδρές πλημμύρες που έπληξαν την Κεντρική Ευρώπη και τη νότια Γαλλία το 2002, η Ε.Ε. έθεσε ως  στόχο τον συντονισμό της πρόληψης, της προστασίας και της ετοιμότητας έναντι των πλημμυρών, εντός και μεταξύ των κρατών μελών, σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού. Οι πλημμύρες αντιμετωπίζονται καλύτερα σε επίπεδο λεκάνης με μια σειρά μέτρων που περιορίζουν την απορροή, επιβραδύνουν τη ροή των ποταμών, αφήνουν τις πλημμύρες να επεκταθούν σε φυσική και γεωργική γη, προστατεύοντας τα ευάλωτα περιουσιακά στοιχεία χωρίς να επιβαρύνουν τις πλημμύρες κατάντη, όπως απαιτεί η οδηγία για τις πλημμύρες για την αποφυγή των πλημμυρών κατάντη.

-Ποιες είναι οι κατευθύνσεις της Ε.Ε. για γκρίζες και πράσινες υποδομές;

Σύμφωνα με σχετική οδηγία για την αντιμετώπιση των πλημμυρών θα πρέπει:

1.Να υλοποιούνται μια σειρά μέτρων  ανά λεκάνη  αποροής , που να  περιορίζουν την απορροή, επιβραδύνουν τη ροή των ποταμών, αφήνουν τις πλημμύρες να επεκταθούν σε φυσική και γεωργική γη.

Να ακολουθούνται οι παραδοσιακές λύσεις προστασίας από τις πλημμύρες που περιλαμβάνουν φράγματα, αναχώματα, κανάλια, μέτρα προστασίας από κύματα θυέλλης και, εν γένει, φραγμούς. Λόγω του ότι συνήθως κατασκευάζονται από σκυρόδεμα, οι εν λόγω τεχνικές ονομάζονται γκρίζες υποδομές.

Να ακολουθούνται και άλλες λύσεις που μπορούν να μειώσουν την έκθεση των ανθρώπων και των περιουσιακών στοιχείων στις πλημμύρες. Σε αυτές περιλαμβάνονται ο προγραμματισμός της χρήσης γης, δραστηριότητες ευαισθητοποίησης και η ασφάλιση, τα οποία αποκαλούνται μη δομικά μέτρα.

Επίσης οι  πλημμυρικές περιοχές, οι υγρότοποι ή η επαναδιάνοιξη των μαιάνδρων των ποταμών μπορούν να μειώσουν τον αντίκτυπο των πλημμυρών. Οι λύσεις αυτού του είδους ονομάζονται πράσινες υποδομές.

-Τι πρέπει να κάνουμε στην Ελλάδα για να μειώσουμε τον αντίκτυπο των πλημμυρών;

1.Καλύτερος και ακριβέστερος σχεδιασμός.

Να επικαιροποιηθούν οι μελέτες και να προσαρμοστεί στην νέες συνθήκες ο σχεδιασμός και οι προδιαγραφές των έργων που έχουν μείνει στο 1974.

Σήμερα ο σχεδιασμός  στις ποταμογέφυρες γίνεται  με περίοδο αναφοράς πλημμύρας υπολογισμού  στην καλύτερη των περιπτώσεων στα 100  χρόνια , ενώ η πρόβλεψη πρέπει να πάει πλέον  στα 200 χρόνια. Οι ειδικοί μιλάνε ακόμα και για  500 χρόνια,  διότι δεν επαρκούν με τις νέες συνθήκες αυτά τα έργα .

Το ίδιο και για τα Υδραυλικα Έργα ,όπου υπολογίζαμε περίοδο επαναφοράς 50 χρόνια,πρέπει να υπολογίζουμε για περίοδο επαναφοράς 100 και πλέον χρόνια. Το γνωρίζει  το θέμα η πολιτεία αλλά δεν αναλαμβάνει το κόστος κατασκευής αυτών των   τεχνικών έργων που θα αντέχουν .

2.Πρέπει να αλλάξει ο τρόπος δημοπράτησης των έργων υποδομής και να μην επιτρέπονται εκπτώσεις 50  και 60%. Επίσης δεν υπάρχουν μηχανικοί στο δημόσιο για να γίνεται σοβαρή επίβλεψη και  για αυτό θα πρέπει να στελεχωθούν οι αρμόδιες υπηρεσίες.

3.Πολύ σημαντικό θέμα είναι και η ποιότητα των  μελετών υδραυλικών έργων  κι αυτό γιατί στην Ελλάδα δεν έχουμε χάρτες με πραγματικά στοιχεία απορροής των χειμάρρων ή τα στοιχεία αναφέρονται  50 και 70 χρόνια πριν, που υπήρχαν  άλλες συνθήκες . Δεν έχουμε  διαθέσιμα μετεωρολογικά δεδομένα . Αποτέλεσμα  αυτών είναι πολλές παραδοχές  να γίνονται από τους μελετητές από τα κομπιούτερ στα γραφεία τους.

4.Πρέπει να γίνουν μικρά φραγματάκια  (φράγματα βάρους ) και   έργα ορεινής υδρονομίας  και να γίνει αντιχειμαρρική διευθέτηση των ρεμάτων της περιοχής, για να εκτονώνουν το φαινόμενο και να μη να μην φρακάρουν από κορμούς δένδρων και φερτά υλικά η εκβολές των ρεμάτων .

5.Να παρθούν μέτρα μείωσης της παροχής αιχμής και της διάρκειας πλημμύρας με πράσινες υποδομές. Η χρήση φυσικών υλικών μειώνουν την ταχύτητα, αυξάνουν το χρόνο συρροής και μειώνουν την παροχή αιχμής.

6.Να γίνει έλεγχος  και επισκευή  των υφιστάμενων αντιπλημμυρικών έργων

7.Να  γκρεμιστούν κατασκευές, εκεί όπου έχει  διαπιστωθεί  από  εμπειρία  ότι υπάρχουν εμπόδια στην απορροή.

8.Να οριοθετηθούν τα μεγάλα ρέματα και να δημιουργηθούν παραρεμάτιες  ζώνες πρασίνου για την προστασία των περιουσιών.

9.Να  μελετηθεί πάλι το δίκτυο ομβρίων στις παράκτιες αστικές περιοχές και να δημιουργηθούν μεγάλοι υπόγειοι οχετοί στους κάθετους δρόμους, ώστε να οδηγείται περισσότερο νερό στη θάλασσα.

10.Να δοθούν κίνητρα σε ιδιοκτήτες πολυκατοικιών και κτηρίων γραφείων για την κατασκευή φυτεμένων δωμάτων (vegetated roofs).

11.Να δοθούν κίνητρα σε ιδιοκτήτες μονοκατοικιών για την κατασκευή υπόγειων δεξαμενών αποθήκευσης ομβρίων .

12.Να γίνει έλεγχος στις οικοδομές για την τήρηση της υποχρεωτικής φύτευσης του 70% του ακαλύπτου χώρου και της πρασιάς σύμφωνα με το ΝΟΚ.

13.Επίσης θα πρέπει να αλλάξει και ο πολεοδομικός σχεδιασμός και σε κάθε περίπτωση να  θεσπιστούν χωροταξικά και  πολεοδομικών μέτρων που αποτρέπουν την εγκατάσταση νέων χρήσεων σε περιοχές πλημμυρικού κινδύνου.

14.Με τη χρήση της νέας τεχνολογίας να γίνει εκτίμησητης πλημμυρικής επικινδυνότητας και ειδοποίηση του κοινού με real time flood forecasting με στοιχεία από μετεωρολογικό ραντάρ και εικόνες δορυφόρου και υδρολογικά / υδραυλικά μοντέλα που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο των μελετών της κάθε περιοχής.

15.Τέλος απαιτείται οργάνωση επιτελικού σχεδίου ανά Δήμο, όπως γίνεται σε περίπτωση σεισμού.

*Αρθρο της Γραμματής Μπακλατσή Tοπογράφου – Πολεοδόμου μηχανικού baklatsi@yahoo.gr,