Το έγκλημα στα Τέμπη και η Φούσκα του “Επιτελικού Κράτους”

Η κριτική που ασκείται στο «επιτελικό κράτος» της κυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας, ιδιαίτερα μετά την τραγωδία στα Τέμπη, επικεντρώνεται σε μία σειρά από σοβαρές αδυναμίες και αποτυχίες του πολιτικού συστήματος.

Η ανάλυση αναδεικνύει το επιτελικό κράτος ως ένα εγχείρημα που δεν κατόρθωσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας πραγματικής κρίσης, και αντιθέτως φανέρωσε τα κενά και τις αντιφάσεις του στην πράξη. Ακολουθεί μια αναλυτικότερη εξήγηση των βασικών σημείων της κριτικής:

Η τραγωδία της σύγκρουσης των τρένων στα Τέμπη ανέδειξε την πλήρη αποτυχία του επιτελικού κράτους, το οποίο είχε παρουσιαστεί από την κυβέρνηση ως το θεσμικό μοντέλο που θα διευκόλυνε τη διακυβέρνηση και τον συντονισμό των κρατικών δομών, ειδικά σε περιόδους κρίσης.

Αντί να λειτουργήσει ως αποτελεσματικός συντονιστής, το επιτελικό κράτος αποδείχθηκε ανύπαρκτο. Η κυβέρνηση και τα κυβερνητικά στελέχη δεν μπόρεσαν να αντιδράσουν άμεσα και συντεταγμένα στην τραγωδία, γεγονός που επηρέασε αρνητικά την αντίληψη των πολιτών για τη διακυβέρνηση.

Η επιτελική γραμμή, που διατυπώθηκε μέσω της κυβερνητικής προπαγάνδας και των ΜΜΕ, θεωρείται πως αποτέλεσε μια «φούσκα».

Οι μεγάλες υποσχέσεις για αναδιοργάνωση του κράτους και τον εξορθολογισμό των λειτουργιών του δεν υλοποιήθηκαν ποτέ, με αποτέλεσμα να προκύψει μια φαινομενική πραγματικότητα που δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες των πολιτών.

Η προεκλογική ρητορική για το επιτελικό κράτος φάνηκε να είναι μια ανούσια και επιφανειακή δήλωση, χωρίς να έχει ουσιαστικό αντίκρισμα στον τρόπο λειτουργίας του κράτους.

Η κριτική επικεντρώνεται στη μη εφαρμογή των στρατηγικών που θα έπρεπε να είχε το επιτελικό κράτος για την αποτελεσματική διαχείριση κρίσεων. Ο τρόπος που το κράτος διαχειρίστηκε την τραγωδία καταδεικνύει την έλλειψη οργανωτικής δομής και στρατηγικών διαστάσεων.

Η κατεύθυνση της κυβέρνησης φαίνεται να κινείται μέσα σε στενές γραφειοκρατικές σχέσεις και τεχνοκρατικές προσεγγίσεις που είναι ανεπαρκείς σε περιόδους ανάγκης και κρίσης. Αυτή η αποσπασματική και περιορισμένη προσέγγιση επιβραδύνει τη λήψη αποφάσεων και το συντονισμό των αρμοδίων φορέων.

Η ανάλυση κριτικάρει την έμφαση που δίνεται στο «συναινετισμό» στο επιτελικό κράτος, θεωρώντας ότι η προτεραιότητα δεν έπρεπε να είναι η διαμόρφωση συμφωνιών και πολιτικών συναινέσεων, αλλά η αναβάθμιση του πολιτικού και κοινωνικού προσανατολισμού.

 Η κυβέρνηση έδωσε μεγαλύτερη έμφαση στη δημιουργία κομματικών συμμαχιών και στην εξασφάλιση της πολιτικής σταθερότητας, παρά στην πραγματική αναδιοργάνωση του κράτους και τη βελτίωση της αποδοτικότητάς του.

Η κριτική αφορά και τη διαδικασία τοποθέτησης των κυβερνητικών στελεχών, η οποία δεν βασίζεται στην αντικειμενική αξιολόγηση της ικανότητας τους, αλλά σε κομματικά και οικογενειακά κριτήρια.

Η «κυβερνητική ολιγοκρατία», σύμφωνα με την κριτική, εμποδίζει την ανεξαρτησία του κράτους από κομματικές και οικογενειακές δεσμεύσεις, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια διοικητική και πολιτική κουλτούρα βασισμένη στην εξυπηρέτηση συμφερόντων και όχι στη δημόσια ωφέλεια.

Αυτή η κατάσταση δημιουργεί μια κεντρική πολιτική εξουσία που περιορίζει την αποδοτικότητα του επιτελικού κράτους.

Η βασική αποστολή ενός «επιτελικού κράτους», σύμφωνα με την κριτική, είναι να προσφέρει ασφάλεια και διαφάνεια. Ωστόσο, η αποτυχία να εφαρμόσει πολιτικές που θα ενίσχυαν την εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια και τη διαφάνεια στην κυβέρνηση έφερε τον αντίκτυπό της στην τραγωδία.

Το επιτελικό κράτος υπήρξε ανίκανo να ενεργοποιήσει αποτελεσματικά τις δομές του και να παρέχει την προστασία που απαιτούσε η κατάσταση.

Η τελική κριτική αναφέρεται στην αποσπασματικότητα του επιτελικού κράτους. Η κυβέρνηση δείχνει να λειτουργεί με έναν μηχανισμό που βασίζεται στην κομματική εξυπηρέτηση και τη διαχείριση πολιτικών συμφερόντων, ενώ το επιτελικό κράτος παραμένει αδρανές και αναποτελεσματικό σε κρίσιμες στιγμές, όπως αποδείχθηκε στην τραγωδία των Τεμπών.

 Ο τρόπος που το κράτος έλαβε ή δεν έλαβε δράση δείχνει ότι το επιτελικό κράτος είναι τελικά μια «κενή φλυαρία» που δεν έχει ουσιαστικό αντίκρισμα.

Η τραγωδία στα Τέμπη φανέρωσε τις αδυναμίες του επιτελικού κράτους που προωθήθηκε από την κυβέρνηση. Η κριτική τονίζει ότι το επιτελικό κράτος δεν αποτέλεσε το σύστημα διακυβέρνησης που απαιτούσε η διαχείριση μιας σοβαρής κρίσης.

Η αναποτελεσματικότητα στην εφαρμογή στρατηγικών, η υπερβολική έμφαση στον συναινετισμό και η κομματική διαχείριση της εξουσίας, είναι στοιχεία που αποδείχτηκαν καταστροφικά στην πρακτική του κράτους κατά τη διάρκεια της τραγωδίας των Τεμπών.

Οι λαοί στα Βαλκάνια δείχνουν αυξανόμενη κινητοποίηση κατά της ακρίβειας και της διαφθοράς, γεγονός που αναδεικνύει τις αποτυχίες των πολιτικών ηγεσιών. Στην Κροατία, το Μαυροβούνιο και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, οι πολιτικές ηγεσίες και οι υπηρεσίες προστασίας καταναλωτών οργανώνουν μποϊκοτάζ κατά της ακρίβειας στα σούπερ μάρκετ, κάτι που δεν έχει πράξει η ελληνική κυβέρνηση.

 Αυτή η κινητοποίηση δείχνει την έλλειψη στρατηγικής και δράσης από τις τοπικές ηγεσίες στην Ελλάδα, οι οποίες δεν αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο στην καταπολέμηση της ακρίβειας.

Στη Ρουμανία, μια μεγάλη υπόθεση διαφθοράς έχει αναστατώσει το πολιτικό σκηνικό. Πρώην βουλευτές του Σοσιαλιστικού Κόμματος συνελήφθησαν για την εμπλοκή τους σε σκάνδαλο αγοράς ακινήτων, το οποίο συνδέεται με τον ίδιο τον Ρουμάνο πρωθυπουργό και το Σοσιαλιστικό Κόμμα.

Η ρουμανική δικαιοσύνη, και συγκεκριμένα η εισαγγελέας Κοβέσι, έχει επιδείξει αποφασιστικότητα και ανεξαρτησία, αποδεικνύοντας ότι οι δικαστές δεν είναι υπό την επιρροή των πολιτικών, αλλά αντ’ αυτού παλεύουν να φέρουν στη δικαιοσύνη τα πολιτικά πρόσωπα που διαπλέκονται σε σκάνδαλα.

Στη Σερβία, η πίεση που δέχεται ο πρόεδρος Βούτσιτς εξαιτίας του σιδηροδρομικού δυστυχήματος στο Νόβι Σαντ έχει οδηγήσει σε παραίτηση του πρωθυπουργού και του υπουργού Μεταφορών, γεγονός που δείχνει ότι η κοινωνική πίεση και οι δημόσιες αντιδράσεις δεν αγνοούνται και μπορούν να αναγκάσουν τις κυβερνήσεις να δράσουν. Παρόλα αυτά, ο Βούτσιτς παραμένει σταθερός και δεν φαίνεται να χάνει την πολιτική του επιρροή.

Στην Αλβανία, ο πρωθυπουργός Έντι Ράμα προκαλεί αίσθηση με τον επικήδειο λόγο του για τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο, μια κίνηση που έρχεται σε αντίθεση με τις πολιτικές του στο παρελθόν, καθώς είχε συχνά αντιπαρατεθεί με τη θρησκευτική ηγεσία της χώρας.

Χρησιμοποιώντας θρησκευτικές αναφορές και αναφορές σε ιστορικές προσωπικότητες, δείχνει ότι προσπαθεί να καλλιεργήσει μια νέα εικόνα, είτε για πολιτικούς λόγους είτε για να ενισχύσει τη θέση του στην πολιτική σκηνή.

Στην Ελλάδα, το κλίμα φαίνεται να αλλάζει μετά τις συγκεντρώσεις για τα Τέμπη, οι οποίες, αν και ακομμάτιστες, έφεραν ένα κύμα κοινωνικής κινητοποίησης που ανατρέπει την αίσθηση της σταθερότητας που επικρατούσε τα προηγούμενα χρόνια.

Αυτή η αλλαγή δημιουργεί αβεβαιότητα για το πολιτικό μέλλον της χώρας, ενώ οι αντιδράσεις και οι διαδηλώσεις δείχνουν ότι η ελληνική κοινωνία ίσως είναι έτοιμη να αντιδράσει πιο δυναμικά στην υπάρχουσα κατάσταση.

Η γενική τάση δείχνει ότι οι λαοί των Βαλκανίων βρίσκονται σε μια φάση αφύπνισης και κινητοποίησης κατά της πολιτικής αδιαφορίας και της διαφθοράς, κάτι που μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες για τις κυβερνήσεις της περιοχής.

Ειδικά αν συνδυαστούν με τις διεθνείς πιέσεις και τις γεωπολιτικές εξελίξεις, όπως η εξέλιξη της «Γιάλτας» με ηγέτες όπως ο Τραμπ, ο Πούτιν και ο Νετανιάχου, η κατάσταση στην περιοχή μπορεί να εξελιχθεί σε κρίσιμο σημείο για την πολιτική και κοινωνική σταθερότητα.

Ενδεχομένως, αν οι κινητοποιήσεις και οι διαδηλώσεις επεκταθούν και σε άλλες χώρες της περιοχής, όπως η Τουρκία και η Ελλάδα, θα μπορούσε να πυροδοτηθεί ένα ευρύτερο κύμα αλλαγών που θα αναδείξει νέες πολιτικές δυναμικές και ίσως να οδηγήσει σε ριζικές αλλαγές στην περιοχή των Βαλκανίων.