Έντονες αντιδράσεις νομικών για διάταξη που αποκλείει κατηγορούμενους από κρίσιμα στοιχεία της υπόθεσής τους

Έγκριτοι νομικοί μιλούν για απροκάλυπτη παραβίαση του δικαιώματος υπεράσπισης και για ένα θεσμικό πισωγύρισμα που κάνει την ανάκριση να θυμίζει περισσότερο «μυστική διαδικασία» παρά σύγχρονη δικαιοσύνη.

Η κυβέρνηση, αντί να υποχωρήσει στον θόρυβο, υψώνει ασπίδα τις Βρυξέλλες, με τον υπουργό Δικαιοσύνης Γιώργο Φλωρίδη να επικαλείται ευρωπαϊκές οδηγίες και αποφάσεις για να πείσει πως όλα γίνονται σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα.

Στη σκιά της αντίδρασης του υπουργού Δικαιοσύνης, Γιώργου Φλωρίδη, οι δικηγόροι δείχνουν ανυποχώρητοι στην άποψη πως η συγκεκριμένη πρόβλεψη είναι επικίνδυνη και μπορεί να πλήξει τη δίκαιη δίκη.

Την κατηγορηματική αντίθεση των δικηγόρων εξέφρασε ο Θεόδωρος Μαντάς, εκπροσωπώντας τον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών (ΔΣΑ) στη Βουλή στο πλαίσιο της Διαρκούς Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης, που συζητείται το σχετικό νομοσχέδιο.

«Η πρόσβαση στη δικογραφία δεν μπορεί να εξαρτάται από ευρύτατες διακριτικές ευχέρειες, αλλά πρέπει να παρέχεται πλήρως και χωρίς αποκλεισμούς, διαφορετικά η υπεράσπιση καθίσταται τυπική και όχι ουσιαστική και η δίκαιη δίκη μετατρέπεται σε κενό γράμμα» σημείωσε ο κ. Μαντάς, υποστηρίζοντας πως «η αοριστία των κριτηρίων και η αμφιβολία ως προς το ποιος θα κρίνει την εφαρμογή τους καθιστούν τη νέα ρύθμιση επικίνδυνη».

Όπως ανέφερε ο εκπρόσωπος του ΔΣΑ στην Επιτροπή, «σύμφωνα με πάγια αρχή, ο ανακριτής υποχρεούται να χορηγεί στον κατηγορούμενο και τον συνήγορό του αντίγραφα όλων των εγγράφων ανεξαιρέτως, προκειμένου να πληροφορηθεί το περιεχόμενο του κατηγορητηρίου και του αποδεικτικού υλικού και να οργανώσει αποτελεσματικά την υπεράσπισή του. Η μη τήρηση αυτής της υποχρέωσης συνεπάγεται απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας».

Παρέπεμψε δε σε νομολογία του ΕΔΔΑ αλλά και των ελληνικών δικαστηρίων όπου καθίσταται σαφές ότι κάθε περιορισμός στην πρόσβαση του κατηγορουμένου στο αποδεικτικό υλικό πλήττει τον πυρήνα του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη.

Υπογράμμισε επίσης πως παρόμοια ρύθμιση είχε ήδη θεσπιστεί με το άρθρο 12 του ν. 4236/2014, πλην όμως εγκαταλείφθηκε, αφού κρίθηκε ότι παραβιάζει το δικαίωμα ακρόασης του κατηγορουμένου (άρθρο 20 Συντ.) και θίγει σοβαρά την εγγύηση της δίκαιης δίκης. «Ορθώς τότε η διάταξη καταργήθηκε· η επαναφορά της σήμερα, έστω υπό τον τύπο της “εξαίρεσης”, δημιουργεί ξανά τα ίδια προβλήματα» τόνισε. Θεόδωρος Μαντάς

Τι προβλέπει η διάταξη

Σύμφωνα με το άρθρο 18 του νέου σχεδίου νόμου, που βρίσκεται σε διαβούλευση, ο κατηγορούμενος και ο συνήγορός του μπορούν να αποκλείονται από πρόσβαση σε έγγραφα και αποδεικτικά στοιχεία, εφόσον κριθεί «αναγκαίο» από τις αρχές. Η αιτιολογία εκτείνεται από την προστασία της έρευνας μέχρι την ασφάλεια μαρτύρων και την αποτροπή κινδύνων για την εθνική ασφάλεια.

Στην πράξη, ωστόσο, η εξαίρεση αυτή ανοίγει μια πόρτα σε διαδικασίες που ο κατηγορούμενος δεν θα μπορεί να ελέγξει. Αντί να σταθεί στο δικαστήριο με “ίσα όπλα”, θα καλείται να απολογηθεί με μισή γνώση των στοιχείων που τον βαραίνουν. Οι αντιδράσεις των δικηγόρων είναι έντονες: υπογραμμίζουν πως οι δικλείδες ασφαλείας που προβλέπει το νομοσχέδιο, όπως η δυνατότητα προσφυγής, μοιάζουν περισσότερο με προσχηματικές παραχωρήσεις παρά με ουσιαστικές εγγυήσεις.

Η απάντηση Φλωρίδη

Απέναντι στη θύελλα, ο Γ.Φλωρίδης με δημοσίευση του στο προσωπικό του προφίλ στο facebook αντέταξε πως η διάταξη δεν αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία, αλλά συμμόρφωση με την Οδηγία 2012/13/ΕΕ. Μάλιστα, έσπευσε να υπενθυμίσει ότι ανάλογη ρύθμιση ίσχυε στην ελληνική νομοθεσία από το 2014 έως το 2019, χωρίς να έχει ξεσηκώσει τότε τόσο έντονες αντιδράσεις.

Επιπλέον, επικαλέστηκε αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, οι οποίες παραδέχονται ότι το δικαίωμα πρόσβασης στα αποδεικτικά στοιχεία δεν είναι απόλυτο. Στο επιχείρημά του πρόσθεσε και την υπόσχεση ότι το νέο καθεστώς θα έχει περισσότερες εγγυήσεις απ’ ό,τι στο παρελθόν, όπως η δυνατότητα ο κατηγορούμενος να προσφεύγει σε δικαστικό συμβούλιο.