Aπόλυτο χάος στη τουρκική Οικονομία
Σε εξαθλιωμένη κατάσταση βρίσκεται η τουρκική κοινωνία μετά από την χαριστική βολή του Τραμπ την Παρασκευή και το οικονομικό χάος που επικρατεί. Οι τιμές των τροφίμων έχουν φτάσει στα ύψη, τα βενζινάδικα δεν εξυπηρετούν πελάτες και όλα αυτά την στιγμή που ο Τραμπ ετοιμάζεται να ανακοινώσει νέα μέτρα.Οι Τούρκοι ζουν σήμερα τριτοκοσμικές καταστάσεις και όλα λόγω του διπλωματικού-οικονομικού πολέμου με τις ΗΠΑ και λόγω του Σουλτάνου που ολοένα και κλιμακώνει την κρίση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις.
Σε κατάσταση πανικού βρίσκονται οι πολίτες της Τουρκίας καθώς η χώρα τους βυθίζεται σε μια οικονομική άβυσσο και το μέλλον προβλέπεται δυσοίωνο.
Το οικονομικό θαύμα του Ταγίπ Ερντογάν, πάνω στο οποίο έχτισε την παντοκρατορία του, καταρρέει, και η Τουρκία μοιάζει πλέον γίγαντας με πήλινα πόδια. Τι κι αν ο Σουλτάνος προσπαθεί να δείξει άτρωτος. Τι κι αν διατυμπανίζει ότι τον πόλεμο αυτό θα τον κερδίσει.
Η εικόνα του υποργού Οικονομικών της Τουρκίας, και γαμπρού του Σουλτάνου, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, να ιδρώνει και να ξεϊδρώνει, κατά την παρουσίαση του νέου οικονομικού μοντέλου της χώρας, μιλά από μόνη της.
Ο διπλασιασμός των δασμών που επέβαλε προχθές, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών στις τουρκικές εξαγωγές χάλυβα και αλουμινίου, ήταν η χαριστική βολή. Το τουρκικό νόμισμα από την αρχή της χρονιάς έχασε σχεδόν το μισό της αξίας του έναντι του δολαρίου, ενώ την Παρασκευή με ιλιγγιώδη ταχύτητα κατέρρευσε έως και 20%.
Σε σημείο που τα πρατήρια βενζίνης σταμάτησαν να εξυπηρετούν τους πελάτες τους καθώς η αξία της λίρας άλλαζε ραγδαία. Μάταιες αποδείχθηκαν και οι προσπάθειες του Υπουργού Εμπορίου να αντιστρέψει την κατάσταση.
Όπως ανέφερε κάτοικος της περιοχής οι άνθρωποι που έρχονται στο κατάστημα τους φεύγουν με άδεια χέρια και κανείς δεν κουβαλά τσάντα. Ενώ ένας άλλος είπε πως το ψυγείο τους είναι άδειο πήγε να ρωτήσει την τιμή για τις μελιτζάνες και είναι μεταξύ 2,5 – 3 τουρκικών λιρών.
Ξένοι αναλυτές υποδεικνύουν ότι η οικονομική κρίση απαιτεί άμεσο χειρισμό από την κυβέρνηση, που δείχνει ωστόσο απρόθυμη να ακολουθήσει τις συστάσεις για αύξηση των επιτοκίων και χαλιναγώγηση του πληθωρισμού που άγγιξε το 16%.
Για τον Ταγίπ Ερντογάν τα επιτόκια παραμένουν ο πατέρας και η μητέρα όλων των κακών. Οι ειδικοί προειδοποιούν για πλήρη νομισματική κρίση και τονίζουν ότι η Τουρκία δεν έχει άλλη επιλογή από την προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Η Παρασκευή προκάλεσε σοκ και στις διεθνείς αγορές, με τα κύρια ευρωπαϊκά χρηματιστήρια να κλείνουν στο κόκκινο και τους αναλυτές να ανησυχούν για συστημικό κίνδυνο.
Σύμφωνα με αναλυτές «Αυτό διευρύνει και βαθαίνει το πρόβλημα που πολλές αναδυόμενες χώρες έχουν και αυτό είναι πρόβλημα όχι μόνο για τις επιχειρήσεις που έχουν χρέος σε δολάρια, αλλά και για τις τράπεζες που τους δάνεισαν χρήματα. Πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες είναι εκτεθειμένες και αυτό δεν προκαλεί πρόβλημα μόνο στις τράπεζες, αφού υπάρχει και ο αυξημένος κίνδυνος του αντισυμβαλλόμενου.»
Καθοριστικής σημασίας θεωρείται η Δευτέρα, οπότε και θα ανοίξουν εκ νέου οι αγορές. Ενώ στην Τουρκία, και οι πολίτες τελούν υπό πανικό, ανησυχώντας για το παρόν και το μέλλον τους.
Ανησυχητικά για την Άγκυρα είναι και τα δημοσιεύματα στον αμερικανικό τύπο: «Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν και άλλα οικονομικά όπλα που μπορούν να χρησιμοποιήσουν εναντίον της Τουρκίας εάν η κρίση στις διμερείς σχέσεις οξυνθεί», γράφουν οι New York Times.
Να σημειωθεί ότι στην Τουρκία άρχισε και η αμφισβήτηση του Ταγίπ Ερντογάν, του μέχρι πρότινος αδιαμφισβήτητου ηγέτη του σύγχρονου οικονομικού θαύματος.
Την έκκληση του Τούρκου προέδρου προς τους πολίτες να «βγάλουν», τα κρυμμένα κάτω από τα στρώματα, ξένα νομίσματα και να τα μετατρέψουν σε τουρκικές λίρες στηρίζει βενζινοπώλης στην Τουρκία.
Συγκεκριμένα, βενζινάδικο, το οποίο βρίσκεται στην περιοχή Tire, ζητεί από τους πελάτες του να πληρώνουν με δολάρια και υπόσχεται πως θα τους κάνει δώρο ορισμένα λίτρα βενζίνης. Η πρόταση του ιδιοκτήτη του πρατηρίου, Efdal Gül, είναι ιδιαίτερα δελεαστική για τους πολίτες καθώς για κάθε 300 δολάρια συναλλαγών στο κατάστηματά του τους δωρίζει 30 λίτρα καυσίμων.
Σε δηλώσεις του ο ιδιοκτήτης του πρατηρίου καυσίμων τόνισε: «Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια προσπάθεια να βοηθήσουμε την οικονομία μας με το παιχνίδι συναλλαγματικής ισοτιμίας».
Θανάσιμη προειδοποίηση Πολ Κρούγκμαν για την τουρκική οικονομία
Ένα ενδιαφέρον άρθρο υπογράφει ο γνωστός οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν στους New York Times, στο οποίο πραγματεύεται την κρίση στην Τουρκία, την οποία παραλληλίζει με εκείνη στην Ινδονησία και άλλες χώρες της Ασίας στα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Στο άρθρο που τιτλοφορείται «Πάρτι όπως το 1998» ο Κρούγκμαν αναφέρεται στο σενάριο περί κρίσεων της Τουρκίας, τονίζοντας:
«Ξεκινάς με μια χώρα, που για οποιοδήποτε λόγο, έγινε η αγαπημένη των ξένων δανειστών και βίωσε μια μεγάλη εισροή ξένων κεφαλαίων για αρκετά χρόνια. Το κρίσιμο είναι πως το χρέος που προκύπτει με τον τρόπο αυτό αποτιμάται σε ξένο νόμισμα, όχι σε εγχώριο. Ωστόσο, σε κάποιο σημείο το πάρτι τελειώνει. Δεν έχει τόση σημασία τι προκαλεί την απότομη διακοπή στον ξένο δανεισμό: μπορεί να είναι γεγονότα στο εσωτερικό, όπως το να τοποθετείς το γαμπρό σου ως υπεύθυνο για την οικονομική πολιτική, μπορεί να είναι μια αύξηση των αμερικανικών επιτοκίων, μπορεί να είναι μια κρίση σε μια άλλη χώρα που οι δανειστές θεωρούν πως είναι παρόμοια με τη δική σου».
Και συνεχίζει:
«Όποιο και αν είναι το σοκ, το κρίσιμο είναι ότι το ξένο χρέος έχει κάνει την οικονομία ευάλωτη σε ένα σπιράλ θανάτου. Η απώλεια εμπιστοσύνης προκαλεί πτώση στο νόμισμα σου. Αυτό βλάπτει την πραγματική οικονομία και μειώνει περαιτέρω την εμπιστοσύνη, οδηγώντας σε περαιτέρω μείωση του νομίσματός σας. και ούτω καθεξής. Το αποτέλεσμα είναι ότι το ξένο χρέος εκτινάσσεται ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η Ινδονησία μπήκε στην οικονομική κρίση της δεκαετίας του 1990 με ξένο χρέος λιγότερο από 60% του ΑΕΠ, περίπου όσο και της Τουρκία το 2018 . Μέχρι το 1998 η βουτιά της ρουπίας είχε στείλει το χρέος αυτό σχεδόν στο 170% του ΑΕΠ».
O διάσημος οικονομολόγος διερωτάται πως θα τελειώσει μια τέτοια κρίση; Σχολιάζει σχετικά πως εάν δεν υπάρξει μια αποτελεσματική πολιτική απάντηση από την Τουρκία, τότε αυτό που θα συμβεί είναι ότι θα «βυθιστεί» το νόμισμα της χώρας και το χρέος της «θα εκτοξευτεί» μέχρι να χρεοκοπήσουν όλοι όσοι είναι να χρεοκοπήσουν.
«Σε αυτό σημείο, το αδύναμο νόμισμα της Τουρκίας κινδυνεύει να εκραγεί από τις εξαγωγές και η οικονομία της να αρχίσει να ανακάμπτει βασιζόμενη σε τεράστια εμπορικά πλεονάσματα. (Αυτό μπορεί να εκπλήξει τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, οποίος επιβάλει δασμούς στην Τουρκία, τιμωρώντας την για το αδύναμο νόμισμα» τονίζει.
Σχετικά με τον τρόπο που μπορεί να αντιμετωπιστεί η κρίση στη Τουρκία σημειώνει ότι, πρέπει να διακοπεί η εκρηκτική άνοδος του λόγου του χρέους με κάποια προσωρινά capital controls και την αποκήρυξη ενός μέρους του χρέους σε ξένο νόμισμα. Eπιπλέον πρέπει να υπάρξουν μέτρα για ένα δημοσιονομικά βιώσιμο καθεστώς της Τουρκίας, μόλις λήξει η κρίση.
Κάτι παρόμοιο έκανε η Μαλαισία το 1998 και η Νότια Κορέα την ίδια εποχή, σημειώνει.
Η Τουρκία βρίσκεται σε δύσκολη θέση και είναι άγνωστο το που και πως θα ξεσπάσει. Αναμένονται εξελίξεις που θα καθορίσουν το μέλλον της σαν χώρα…
Σε ελεύθερη πτώση βρέθηκε η τουρκική λίρα αμέσως μόλις άνοιξαν οι αγορές, τα ξημερώματα Δευτέρας, ώρα Ελλάδος, δοκιμάζοντας τα έσχατα όρια αντοχής του τουρκικού τραπεζικού συστήματος και υποχρεώνοντας την τραπεζική εποπτική αρχή της Τουρκίας να επιβάλλει περιορισμούς στα swaps συναλλάγματος.
Στην έναρξη συναλλαγών στις αγορές Αυστραλίας και Ασίας, το δολάριο ενισχύθηκε έως και κατά 6% έναντι της λίρας, με την ισοτιμία να διαμορφώνεται στις 7,24 λίρες/δολάριο, τη στιγμή που η Goldman Sachs έχει υπολογίσει ότι οι τράπεζες της Τουρκίας μπαίνουν σε επικίνδυνη ζώνη, αν η ισοτιμία ξεπεράσει τις 7,1 λίρες.
Το Σαββατοκύριακο είχε περάσει χωρίς οι τουρκικές αρχές να δώσουν την παραμικρή ένδειξη ότι προτίθενται να εφαρμόσουν κάποιο σχέδιο σταθεροποίησης του νομίσματος, με μέτρα πειστικά για την αγορά.
Αντίθετα, ο πρόεδρος Ερντογάν επιτέθηκε σχεδόν απροκάλυπτα στις ΗΠΑ, μιλώντας για σχέδιο αποσταθεροποίησης της Τουρκίας, επέμεινε εκ νέου στην άρνηση να απελευθερώσει τον Ευαγγελιστή ιερέα Μπράνσον, απείλησε ότι θα αναζητήσει άλλους συμμάχους, στράφηκε εναντίον των Τούρκων βιομηχάνων, τους οποίους κατηγόρησε ότι δεν στηρίζουν το εθνικό νόμισμα, αλλά και εναντίον όσων επιχειρηματιών στοκάρουν εμπορεύματα και δεν τα διαθέτουν στην αγορά, λόγω των φόβων για τον πληθωρισμό.
Θηριώδης αύξηση επιτοκίων
Όμως, το περιοριστικό μέτρο κρίνεται ανεπαρκές από τους αναλυτές για να σταματήσει την κάθοδο της λίρας. Άλλωστε, παρότι η ισοτιμία έπεσε για λίγο κάτω από τις 7 λίρες, γρήγορα επανήλθε κοντά στο κρίσιμο όριο των 7 λιρών.
Εξάλλου, ακόμη και η επιβολή αυστηρών περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων χαρακτηρίζεται από αναλυτές σαν «τσιρότο», εάν δεν συνοδευθεί από την εφαρμογή προγράμματος διάσωσης με υποστήριξη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, κάτι που απέκλεισε μέσα στο Σαββατοκύριακο ο Ερντογάν, λέγοντας ότι δεν θα δεχθεί ένα πρόγραμμα του ΔΝΤ, το οποίο θα περιόριζε την ελευθερία άσκησης της οικονομικής πολιτικής.
Το μόνο αποτελεσματικό μέτρο που μένει για να σταματήσει η πτώση της λίρας είναι μια γενναία αύξηση των επιτοκίων, την οποία, όμως, επίσης απέκλεισε ο Ερντογάν, δηλώνοντας το Σαββατοκύριακο ότι η αύξηση επιτοκίων κάνει τους φτωχούς, φτωχότερους και τους πλούσιους, πλουσιότερους (είναι γνωστό ότι ο Τούρκος ηγέτης πιστεύει σε ανορθόδοξες ισλαμικές δοξασίες, σύμφωνα με τις οποίες ο πληθωρισμός αντιμετωπίζεται με… μείωση επιτοκίων).
Η καθυστέρηση αύξησης των επιτοκίων σε επίπεδα που θα καθιστούσαν και πάλι τη λίρα ελκυστική σε διεθνείς επενδυτές και κερδοσκόπους έχει φέρει την κατάσταση σε τέτοιο σημείο, που ο Ερντογάν, αν ήθελε να χρησιμοποιήσει τα επιτόκια για να προστατέψει τη λίρα, θα έπρεπε να ανεχθεί μια τεράστια αύξηση επιτοκίων, που θα φρενάριζε απότομα το ρυθμό ανάπτυξης, αν δεν έφερνε τη χώρα σε ύφεση.
Όπως δήλωσε στην τηλεόραση του “Bloomberg” ο διευθύνων σύμβουλος της Kapstream Capital, Ρέιμοντ Λι, «το επιτόκιο της λίρας θα πρέπει να αυξηθεί τουλάχιστον 5-10%, δηλαδή από 17,75% σε 20%, 25% ή ίσως και στο 30%».
Ευρωπαϊκός Τύπος για Ερντογάν: Ο σουλτάνος έχει χρεοκοπήσει
Η επαπειλούμενη οικονομική κρίση στην Τουρκία και οι πιθανές συνέπειες της διελκυστίνδας μεταξύ Ουάσιγκτον και Άγκυρας στο επίκεντρο των σχολίων του ευρωπαϊκού Τύπου.
Το σχόλιο της Süddeutsche Zeitung: «Το γεγονός ότι η Τουρκία τα έβαλε ειδικώς με τον Ντόναλντ Τραμπ, καθιστά σχεδόν αδύνατες τις προβλέψεις για την έκβαση αυτής του δράματος. Η ισχύς, η περηφάνια και οι προκαταλήψεις είναι στοιχεία που εκτιμά και ο αμερικανός πρόεδρος. Η αμοιβαία δυσπιστία επιβαρύνει εδώ και καιρό τις σχέσεις μεταξύ Άγκυρας και Ουάσιγκτον ενώ ο πόλεμος στη Συρία μεγάλωσε το ρήγμα. Όπως και η απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016. Ο Ερντογάν καταλογίζει στις ΗΠΑ συνυπαιτιότητα επειδή φιλοξενούν τον ιμάμη Γκιουλέν. Γι΄ αυτό και έριξαν στη φυλακή έναν αμερικανό πάστορα στην Τουρκία, τον οποίο ο Τραμπ προσπαθεί να απελευθερώσει με όλα τα μέσα. Η απόπειρα πραξικοπήματος παραμένει ένα σκοτεινό κεφάλαιο που τροφοδοτεί διάφορα σενάρια συνομωσίας».
Η Allgemeine Zeitung του Μάιντς σκιαγραφεί μια πιθανή λύση στο διαφαινόμενο αδιέξοδο: «Επαναπροσέγγιση με την Ευρώπη, υπέρβαση των διαφορών με τη Ρωσία. Αμφότερες επιλογές υπάρχουν στο τραπέζι για την Άγκυρα. Αρχές της εβδομάδας ο Ερντογάν υποδέχεται τον ρώσο υπουργό Εξωτερικών Λαβρόφ ενώ το Σεπτέμβριο επισκέπτεται τη Γερμανία. Στην παρούσα φάση όμως ούτε ο ίδιος ο Ερντογάν φαίνεται να γνωρίζει ποια κατεύθυνση θέλει να ακολουθήσει».
Η μεγάλη υπόσχεση του Ερντογάν
Η Hannoversche Allgemeine σημειώνει ότι «η Τουρκία μπορεί να ελπίζει σε βοήθεια μόνον εάν τηρήσει τους κανόνες του παιχνιδιού. Και αν αναγνωρίσει τις πραγματικότητες. Μια από αυτές: ο σουλτάνος έχει χρεοκοπήσει.
Η αυστριακή Tages-Anzeiger: «Η μεγάλη υπόσχεση του Ερντογάν ήταν ότι οι Τούρκοι θα ζουν σε ευημερία για όσο διάστημα είναι εργατικοί και όσο επιτρέπουν στον ίδιο να κυβερνά τη χώρα. Για μεγάλο διάστημα τηρούσε την υπόσχεση αυτή και οι μισθοί αυξάνονταν διαρκώς. Πλέον όμως έχει επέλθει ο κατήφορος και ξυπνούν μνήμες του 2001. Ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε τότε σχεδόν στο 70%. Σήμερα δεν έχει έρθει ακόμη αυτό το σημείο. Ωστόσο και η κρίση του 2001 δεν είχε μόνον οικονομικά αλλά και πολιτικά αίτια που ανέδειξαν τις αποτυχίες του πολιτικού συστήματος. Αυτό οδήγησε εν τέλει τον Ερντογάν στην εξουσία. Γι΄ αυτό και δεν του αρέσουν αυτές οι μνήμες».
Η βελγική De Standaard: «[…] Η τουρκική κρίση καταδεικνύει πόσο ευάλωτη είναι η Ευρώπη. Ο Ερντογάν απειλεί ότι θα αναζητήσει νέους φίλους. Αφού μαλώνει με τον αμερικανό λαϊκιστή, θα τα βρει με τον αυταρχικό ηγέτη της Ρωσίας. Ένα ρωσικό αντιαεροπορικό σύστημα έχει παραγγελθεί ήδη. Η Ευρώπη παρακολουθεί άπραγη και, φοβούμενη τις εξελίξεις, ελπίζει ότι δεν θα καταρρεύσουν οι τράπεζές της όπως και η προσφυγική συμφωνία με την Τουρκία. Το ενδεχόμενο να βροντοφωνάξει για την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Τουρκία δεν φαίνεται να τίθεται καν».
